Ko e tu’utu’uni ki he kau mēmipa ‘o e Laipeli
1.0 Ko e tohi kole ke hoko ko ha mēmipa
Ko e tokotaha kotoa pe pe ko ha kautaha ‘oku nau totongi tukuhau fakakolo, totongi nofo pe ‘oku nau nofo ‘i he vāhenga pea lava ke nau muimui ki he tu’utu’uni ‘a e laipeli, ‘e lava ke nau hoko ko ha mēmipa. ‘Oku fiema‘u meí he ni‘ihi ‘oku tohi kole maí ke ‘omai ‘a ‘enau ngaahi fika fetu‘utakí ke fakahoko ‘aki ‘a e ngāue ‘a e laipelí ki he‘enau hoko ko ha mēmipá. ‘E tānaki mai mo tauhi ‘e he laipelí ‘a e ngaahi fika fetu‘utakí ‘o fakatatau mo e Lao ki he Tu‘unga Malu Fakapulipuli 2020. ‘Oku ‘i he laipeli ‘a e mafai ke nau ‘eke ki he tokotaha kotoa pe ‘oku kole ke hoko ko ha mēmipa, ke nau fakamo’oni’i ‘e ngofua ke nau hoko ko ha mēmipa ‘o hangē ko ha fakamo’oni’i ‘o e tu’asila pe ko ha ‘imisi ta. ‘Oku ngofua ki he kau mēmipa ke nau ‘ave ta’etotongi ha naunau mei he laipeli, kaekehe ‘oku ‘i ai ‘a e mafai ‘o e laipeli ke nau ‘eke’i ha totongi ki hono ‘ave ‘o ha naunau ‘e ni’ihi.
2.0 Ko e ‘ave naunau ‘a e fānau iiki
Ko e tokotaha kotoa pe ‘oku ta'u 18 pe si’i hifo, ‘e fiema’u ‘a e mātu'a pe tauhi fānau ke fakafonu ‘enau foomu kole mēmipa (guardian). ‘E fatongia’aki ‘e he mātu'a pe tauhi ko ia ‘a e naunau kotoa pe ‘e ‘ave ‘e he tokotaha ko ia pea mo ha mo’ua pe tautea pa’anga ‘e fiema’u ke totongi.
2.1 Fakangatangata ki he polou ‘a e longa‘i fānaú
Ko ia pē ‘oku si‘i hifo he ta‘u 18 ‘oku ‘ikai ngofua ke mēmipa fakatatau ki he konga 2.0 ‘e malava ke ne ma‘u ‘a e mēmipa fakangatangata ‘i he fa‘iteliha pe ‘a e laipelí
3.0 Ko e ‘ave naunau ‘a ha taha ‘oku ‘ikai ko ha mēmipa
Ko ha tokotaha pē ‘oku ‘ikai ke ne ma’u ‘a e ngaahi makatu’unga ‘oku hā ‘i he Konga 1 (Clause 1) ki he mēmipa ta’etotongi ‘a e laipelí, te ne ala lava ‘o hoko ko ha mēmipa ‘aki ‘a ‘ene ‘a’ahi atu ki ha laipeli ‘a e Kosilio ‘o ‘Aokalaní ‘o fakafonu ‘a e pepa tohi kole ki ai mo totongi ha pa’anga, pea ko e tokotaha ko iá ‘oku ne fakahā atu ha fa’ahinga pē ‘o e fakamo’oni’i kita (pe ID).
4.0 Ko hono tuku atu ‘o e kaati mēmipa
Ko e tokotaha ngāue laipeli kotoa pe kuo pau (‘o fakatatau ki he tu’utu’uni kupu 1.0,2.0,3.0 mo e 12.0) ke nau tali ‘a e kole mēmipa ‘a e tokotaha kotoa pe ‘o ‘oange ha’a ne kaati.
5.0 Ko e kaati ma’a e kau mēmipa
Ko e tokotaha mēmipa pē, pe ko ha taha kuo ‘osi fakamafai’i ‘e ha mēmipa ‘e ngofua ke ne ngāue’aki ‘a e kaati ‘a e kau mēmipa. Kuo pau ke ngāue’aki ‘a e kaati ni kae lava ke ‘ave ha naunau.
6.0 Ko e ngaahi totongi
Kuo loto kotoa ‘a e kau mēmipá ke nau tali ‘a e ngaahi totongi ‘oku ‘eke’i ‘e he laipeli. ‘Oku ‘i ai ‘a e mafai ‘o e laipeli ke nau liliu e ngaahi totongi ni ‘o ka fiema’u.
7.0 Ko e hiki mei he tu’asila
‘Oku fiema’u ke fakahā ki he laipeli ‘i he vave tahá, kapau kuo hiki ha mēmipa mei hono tu’asilá pe liliu ‘a e founga ke fai’aki e fetu’utaki mo ia.
8.0 Ko hono ‘ave fakataimi ‘o e ngaahi tohi pe me’a ‘oku faka’aonga’i ‘i he laipelí pē.
‘Oku ‘ikai ke ngofua ki ha tokotaha ke ne ‘ave fakataimi ha fa’ahinga tohi pe ha me’a pē ‘a ia kuo faka’ilonga’i ke ngāue’aki ‘i he laipelí pē. Ka ‘e malava pē ‘e ha tokotaha tauhi laipeli ‘o fakangofua ke ‘ave ‘e ha fa’ahinga mēmipa pē ha tohi pe me’a ke faka’aonga’i ‘i he laipelí pē, kae fakatatau ki ha ngaahi makatu’unga kuo fokotu’u.
9.0 Tuku atu fakataimi ‘o ha ngaahi tohi
Ko e tokotaha ‘oku ne ‘ave fakataimi ha fa’ahinga tohi pē pe ha me’a, kuo pau ke tukuange atu ia ‘i he founga fakangāue totonu kiate ia, kimu’a pea ne mavahe atu mei he laipelí.
10.0 Ko hono ‘ave ta’ema’u ngofua ‘o ha naunau
‘E tapu ke ‘ave pe feinga’i ke ‘ave ‘e ha taha (tukukehe ‘a hono ‘ave ‘i he founga totonu) ha naunau pe ko ha me’a pē mei ha laipeli.
10.1 Fakatau atu ‘o e ngaahi tohi
‘E ‘ikai ngofua ki ha taha ke ne fai ‘ilo’ilo pau ha feinga ke ne fakamo’ua atu ‘aki (pawn), fakatau atu pe fakatau mai pe ke malu’i no pa’anga ‘aki ha naunau ‘a e kōsilió.
11.0 Naunau kuo maumau’i
Ka mole pe fakafoki mai ha naunau ‘oku maumau pē kuo likoliko’i mo ‘uli, ‘e fiema’u ‘a e tokotaha na’a ne ‘avé ke ne totongi tautea ki he kōsilió ‘a e pa’anga fē’unga ke kumi’aki ha naunau ke fetongi’aki ia, pe ko ha’a ne totongi kakato e ngaahi fakamole kotoa pe ki ai ‘a e kōsilio. ‘E lau ia kuo mole ha naunau kapau ‘e ‘ikai ke fakafoki ki he laipeli hili ha māhina ‘e taha mei he ‘aho na’e totonu ke fakafoki ai.
11.1 Ko e toe ma‘u ‘o ha ngaahi tohi ne mole
Kapau na’e mole ha naunau pea toki ma’u hake ‘o fakafoki, kimu’a pea ‘osi ha ta’u ‘e 2 mei he ‘aho na’e fuofua ‘ave ai, ‘e totongi fakafoki kātoa pe ko ha konga pē ‘a e pa’anga na’e ‘osi totongi tauteá, ka ‘e fai tu’utu’uni ki ai ‘a e ‘e fai ‘e tokotaha ngāue ‘i he laipeli.
12.0 Mo’ua pa’anga
Ko e kau mēmipa laipeli kotoa pē ‘oku nau tali ‘a e me’a ‘e hoko ki ha fa’ahinga tohi pe me’a ‘oku tuku atú pe ko ha fakamole ke totongi ‘i he fekau’aki mo ha tohi pe me’a ‘o a’u ki ha toki taimi ‘e lipooti mai ai ki he laipeli ha kaati ‘oku mole pe kaiha’asi.
Ngāue’aki ‘o e laipelí
Ko e tokotaha kotoa pē ‘e hū ki he laipelí, ‘e tapu ke nau:
- Fakafeangai ‘i ha fa’ahinga ‘ulungaanga ‘a ia ‘oku fakatu’utāmaki pe fakatupunga ha fakahoha’a ki ha tokotaha kehe
- 'Omai ki he laipelí pe fakahāhā mata’aa’aa ha fa’ahinga kupu ‘o ha tohi ‘oku fakatu’utāmaki pe fakatupunga ha fakahoha’a ki ha tokotaha kehe
- ‘Omai ki he laipelí ha monumanu tukukehe kapau kuo ‘osi fakangofua ia ‘e he Kōsilió
- Maumau’i ha koloa ‘a e laipelí
Kuo pau ke fakalao ma’u pē ‘a hono ngāue’aki ‘e he tokotaha kotoa pē ‘a e ngaahi nāunau pea mo e faifatongia ‘a e laipelí, ‘o ‘oua na’a hoko ai ha maumau’i ‘o e laó ‘okú ne fakamafai’i ha taha kuó ne pulusi ha’á ne tohi pe fakamatala (copyright), lao ki hono tauhi ‘o e ngaahi me’a fakapulipuli mo taautahá, liliu pe tāmate’i ha ngaahi fakamatala ‘i he ngaluopé, pē ‘i ha taulanga vahaope (website), ma’u ta’ema’ungofua ‘o ha ngaahi fakamatala ‘i he opé pe ko hono tufaki pe fakahoko atu ki ha ni’ihi kehe ‘o ha ngaahi 'īmisi pē fakamatala ‘oku ta’efakalao.